Leblebiyi bakın kim keşfetmiş

Kütahya'nın Tavşanlı ilçesinde yaşayan ve tarlalarına ektikleri nohutları işleyip leblebiye dönüştüren çift, fabrika gibi çalışarak yılda yaklaşık 50 ton leblebi üretiyor.

Halil Eroğul, AA muhabirine, evi ve iş yerinin bulunduğu Çukurköy Mahallesi'nin, önceki yıllarda Türkiye'nin en önemli leblebi üretim merkezi olduğunu söyledi.

Eskiden mahallede her evin zemin katında ''güre'' diye tanımladıkları bir leblebi imalathanesi bulunduğunu, ancak zamanla sayısının iyice azaldığını ve fabrikalaşmaya yönelindiğini belirten Eroğul, buna rağmen 1980 yılından bu yana eşi Nazife Eroğul ile hem nohut hem de leblebi ürettiklerini bildirdi.

Eroğul, ilkbahar mevsiminde tarlalarına ektikleri nohut bitkisini, ağustos ve eylül aylarında hasat ettiklerini belirterek, ''Tarlalarımızda ürettiğimiz nohutları harman makinesiyle sap ve kabuklarından ayırarak depoluyoruz. Daha sonra bu ürünleri bir yıl süresince işleyip leblebi haline dönüştürerek pazarlıyoruz. Yılda yaklaşık 50 ton leblebi üretiyoruz'' dedi.

Tavşanlı'da bu yıl nohut rekoltesinin düşük olduğunu dile getiren Eroğul, bu durumun, geçen kış mevsiminin uzun sürmesi ve kar yağışını fazla olmasından kaynaklandığını tahmin ettiklerini anlattı.

Nazife Eroğul da nohutların işlenmeden önce bir ay dinlendirildiği bilgisini vererek, ''Tohumun tarlaya ekilmesinden nohudun leblebiye dönüştürülmesine kadar bütün aşamalarını yaparım'' diye konuştu.

Leblebi üretimini atalarından öğrendiğini kaydeden Eroğul, eskiden el işi olan aşamaların şimdi makinelerle yapıldığını sözlerine ekledi.

-Leblebinin üretim aşamaları-

Bazı tarihi kaynaklarda yer verilen bilgilere göre, nohudun işlenmesiyle elde edilen kuruyemiş türü olan leblebi, ilk kez Şeyh Murat Gazi tarafından 1370'li yıllarda bulundu. Nohudun ısıtılıp bekletilmesini keşfeden Şeyh Murat Gazi'nin bulduğu leblebi üretimi, kısa sürede Anadolu'ya yayıldı.

Kabri İstanbul'da bulunan ve ''Leblebicilerin Piri'' diye anılan Şeyh Murat Gazi'nin icat ettiği leblebinin üretimini, onun vefatından yaklaşık 180 yıl sonra bir Arnavut ustadan öğrenen Tavşanlılı ustalar, bu kuruyemişi Tavşanlı'da üretmeye başladı. 19'uncu yüzyılda Tavşanlı'da yaygınlaşan leblebi üretimi, Cumhuriyet döneminde de ustalarının sayısı artarak devam etti.

Leblebi, nohudun günler süren uğraş sonucu terbiyesiyle özel fırınlarda kavrulmasıyla elde ediliyor. Bu işlem sırasında nohut 3 ayrı günde 3 kez ''tavlama'' diye bilinen ısıtılma işlemine tabi tutuluyor. 3'üncü tavlamadan sonra bir alana serilerek dinlenmeye bırakılan nohut, bu aşamaya gelinceye kadar bir ay bekletiliyor.

Leblebi yapılacağı günden bir gün önce akşam nohutlar ıslatılarak kabarması sağlanıyor. Ertesi gün nohutlar önce tavada ısıtılıyor, daha sonra ''mafrak'' denilen ahşap aletle hafifçe bastırılarak kabukları çıkarılıyor. Bu işlem sırasında nohutların bir kısmı ikiye bölünüyor. İkiye ayrılanlar elekle bütünlerden ayrılıyor. Bölünenlere ''kırık leblebi'' denilerek, bundan leblebi unu yapmak için yararlanılıyor.

Bütün olan leblebiler çeşitli şekillerde satışa sunuluyor. Bir kez daha kavrulma işlemine tabi tutulmaları sonrası sarı üstüne siyah benekli görünüm kazanıyor. Buna ''çifte kavrulmuş leblebi'' deniliyor.

Tavşanlı'da leblebinin 40'a yakın çeşidi imal ediliyor.